Монгол судлаач бүрэлдэхүүнд нь багтсан Харвардын Их Сургуулийн эрдэмтдийн баг Монгол хүүхдүүдийн дунд судалгаа явуулан хоол тэжээлийг нь Д витаминаар баяжуулснаар амьсгалын замын хурц халдвараас сэргийлж болохыг нотолжээ. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22908115)

Өвлийн эрс тэрс,хүйтэн ширүүн улиралтай манай оронд тэр дундаа,  утаа, агаарын бохирдлоо дийлэхээ больсон их хотын хувьд хүүхдүүд тогтмол гадаа гарч тоглон шаардлагатай хугацаагаар наранд ил байж чаддаггүй. Үүнээс үүдэн арьсан доорх  Д витамины нийлэгжилт хангалтгүй байсаар хүүхдийн биед энэ аминдэм ихээр  дутагдаж эхэлдэг. Д витамин нь кальцийн бодисын солилцоог эрчимжүүлж, ясны эрүүл мэндэд голлох үүрэг гүйцэтгэхээс гадна, энэхүү амин дэм дутагдвал амьсгалын замын хурц халдвар гэсэн янз бүрийн өвчнүүдийн эрсдэлт хүчин зүйл болдог. Д аминдэмийг  хүүхдэд хангалттай өгснөөр амьсгалын замын өвчлөлөөс бүрэн сэргийлж чадахуу? Туршиж л үзэхгүй бол хэзээ ч мэдэхгүй. 
Харин Харвардын Их сургуулийн эрдэмтэд тэнд ажилладаг Монгол судлаачийн ачаар энэ асуудалд анхаарал хандуулжээ. Тэд 3, 4-р ангийн 700 гаруй Монгол хүүхдийг судалгаандаа хамруулж,Д витаминаар баяжуулсан сүү, энгийн сүү өгч харьцуулалт хийжээ. Судалгааны үр дүнд дөнгөж 300IU буюу 7.5микрограмм Д витаминаар баяжуулсан сүү өдөр бүр өгөхөд л хүүхдийн амьсгалын замын хурц халдварыг эрс бууруулж байгаа нь нотлогдож, ганц ч хүүхдэд баяжуулсан сүүнээс шалтгаалсан гаж нөлөө илрээгүй байна. Түүгээр ч барахгүй энэ нь удаан хугацааны турш Д витамины дутагдалтай байсан хүүхдүүдэд ч адилхан үр дүн үзүүлжээ. Агаарын бохирдлоос болж хүүхдүүд нь байнгын ханиад хүрч байдаг эцэг эхчүүдэд энэ мэдээ яг л алт эрдэнэс мэт үнэтэй баримт байх болов уу.

Өвлийн  арваннэгдүгээр сараас  хоёрдугаар саруудад  амьсгалын замын халдварт өвчний дэгдэлт огцом нэмэгдэж,  эмнэлэгүүд  ачааллаа дийлэхээ больдог. Жил бүр Монголд 5-с доош насны нийт хүүхдийн 87 % нь амьсгалын  замын хурц өвчлөлөөс болж эмнэлэгт ханддаг гэсэн тоо байна. Антибиотикийн өргөн хэрэглээ, амьсгалын замын вирусын байнгын дэгдэлт хүүхдүүдийн биеийг улам сулруулсаар богинохон зуны гурван сард энэ дутагдлаа эргүүлэн нөхөж авч чадахгүй байх нь бий

Гэвч манай оронд Д витаминаар баяжуулсан сүү үйлдвэрлэдэг эсэх талаар судалж үзэхэд, тодорхой баримт олдсонгүй. Ийм хэрэгтэй нотолгоо аль дөрвөн жилиййн өмнө хэвлэгдэж гараад байхад хэн ч өлгөн авч бизнестээ тусгасангүй. Сүү ХК  энэ аминдэмийг агуулсан тараг, мөн бусад аминдэмээр баяжуулсан тослоггүй сүү гаргадаг ажээ. Гэхдээ хэдэн микрограм агуулсан гэдэг тодорхой мэдээлэл алга.

Ирээдүй болсон нялх балчир үрс маань эрүүл чийрэг , эрдэм боловсролтой өв тэгш өсч хүмүүжих нь зөвхөн эцэг эхийн асуудал биш юм. Хичээлийн жил эхэлснээр хүүхдүүд ихэнх цагийг  цэцэрлэг сургууль дээрээ өнгөрүүлдэг. Торниж байгаа нялх организмын физиологийн хэрэгцээг хангасан найрлага, илчлэг сайтай олон нэр төрлийн хоол хүүхдүүддээ өгч, хооллолтын зохистой дэглэм хэвшүүлж чадвал  хүүхдийн биеийн болон оюуны хэвийн хөгжлийг хангаж, эрүүл чийрэг, ухаан төгс  хөгжих  үндэс болно. 

Удахгүй шинэ хичээлийн жил эхэлнэ. Хүүхдүүд маань ихэнх цагаа сургууль, цэцэрлэгтээ өнгөрүүлдэг. 2006 оноос хэрэгжиж эхэлсэн “Үдийн цай”  хөтөлбөрт 6-9 насны бага ангийн сурагчдыг хамруулах болсон. Хичээлийн дундуур өгөх “үдийн цай” тэдэнд хоногт шаардагдах хоолны илчлэгийн 15,8%-ийг өгөх тооцоо  гаргаж байжээ.  Нэг хүүхдэд ноогдох үдийн цайны төсөв 600 төгрөг байсан.  Мөн хямд,  муудсан бүтээгдэхүүн өгсөнөөс болж сургуулийн хүүхдүүд нийтээрээ хордсон олон баримт бий.  2009 оноос “Үдийн цай”-г  “хоол”  болгон өргөжүүлэх зоримог шийдвэр гарсан ч  ноогдож байгаа мөнгөөр нь өнөөдөр ганц бууз авч хүрэхээргүй байна.“Үдийн цайнаас” хоол болно гэдэг том алхам боловч чанар, стандарт, агууламжид нь анхаарал хандуулах хамгийн чухал байна.

Үүнд Д витаминаар баяжуулсан хоол хүнс оруулж, чанар агууламжид нь  эцэг эхчүүд хөндлөнгийн хяналт сайтар тавих  нь бидний хойч ирээдүй болсон бяцхан үрсийн эрүүл байх нөхцлийг бүрдүүлж, эх оронд минь ихийг бүтээх чанартай иргэдийг бэлтгэх нэг түлхүүр мөнөөсөө мөн юм.