Монгол ба Даун

Uuganaa Ramsay-н бичсэн “Монгол” хэмээх энэхүү дуртгал ном өөрийн өсч төрсөн Завхан аймаг, Монгол ахуйгаа Дауны хам шинжтэй төрсөн бяцхан хүүгийнхээ богинохон амьдралтай огтлолцуулан бичсэн сэтгэл хөдөлгөм түүх болжээ. Монгол хүн бичсэн болохоор Англиар маш амархан уншигдахаас гадна танил дотно Монгол ахуй нүдний өмнө жирэлзэн өнгөрөх нь сэтгэлд ойр. Гадны уншигчид энэ номоор дамжуулан Монгол соёл ахуйн өвөрмөц, гайхамшгийг мэдэрлээ хэмээн өндөр сэтгэгдэлтэй байдаг тул өдгөө Амазон интернет номын худалдаанд дэлхий даяарх борлуулалтаараа өндөр ранкингаа хадгалсаар байна. Уг бүтээл 2012 онд Шотландын зохиолчдын холбооны баримтат номын шагналыг хүртжээ.

Гуравхан сар амьдарсан бяцхан үрийнхээ үхэл амьдралын зааг дээр дэнслэх утсан амийг аврах гэж эх хүний халуун сэтгэлээр тэмцэх боловч , яах ч аргагүй зүрхний гажигийн хүндрэлийн улмаас хүүгээ тэнгэрт даатгахаас өөр аргагүй байдалд ордог. Гэсэн ч хүүгээ энэ хорвоод, тэр тусмаа Кембрижийн номын санд “Монгол” номоороо мөнхөлж чадсан нь зохиолч эмэгтэйн сэтгэлд бадамлан асах эх хүний хайр, амьдралын төлөөх шаргуу тэмцлийн гэрч болжээ.

Дэлхийн түүхийг эхлүүлсэн Монгол хэмээн бахархан овоглодог нэр маань Европын орнуудад Дауны өвчтэй хүнийг дуудах нэршил болж 100 жил ашиглагдсан ч, 1965 онд ДЭМБ-с албан ёсоор хориглосон байна. Гэсэн ч хүмүүс тэнэг, мангар, оюуны хомсдолтой гэсэн доромж утга илэрхийлэхдээ хэлдэг болсон нь төдийлөн арилаагүй хэвээр. Номын гол баатар маань ч Дауны өвчтэй хүүхдээ дөнгөж төрүүлээд байхад эмчлэгч эмч нь “Хүүгийн чинь хам шинж таны үүсэл гарлаас болоод нэг их сайн ялгагдахгүй байна л даа” гэж хэлдэг. Дараа нь ч өөр нэг хүн “Монголчууд үнэхээр Дауны өвчтэй юм шиг харагддаг юм байна, нүүр нь хавтгай!” гэх мэтчилэнгээр мөсөн үгээр хайрна. Үүнийг Uuganaa Ramsay “Ямар ч өвчин аливаа үндэстний нэрээр дуудагдах ёсгүй!” хэмээн олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр тууштай илэрхийлж иржээ. Тэр бол Монгол нэрийн маань хоёрдмол утгыг бодитойгоор засч, залруулж яваа үндэсний бахархлын маань нэг яахын аргагүй мөн хэмээн цохон тэмдэглүүштэй.

Born a crime

Тревор Ноа бол өнөө цаг үеийн хамгийн глобал сэтгэхүйтэй, хурц ухаантай, шавхагдашгүй авъяастай шилдэг комедианы нэгээр тодроод байгаа билээ. Түүний бичсэн “Born a crime” буюу “Гэмт хэрэг болж төрсөн нь” дуртгал ном хөнгөхөн зугаатай, амархан ушигддаг ном боловч гүн гүнзгий утга агуулгаар баялаг болжээ. Өмнөд Африкт төрж өссөн түүний хувь заяа эмгэнэлтэйгээр эхэлдэг. Хар арьстан ээж, цагаан арьстан аавын дундаас гарсан холимог арьстай хүүхэд гадаа гудамжинд харагдах л юм бол ээж нь шоронд орж, өөрөө асрамжийн газар хүргэгдэх байв. Бага насанд нь ээж нь түүнийг хүний нүднээс нуун өсгөх боловч Нелсон Мандела 6 настайд нь шоронгоос суллагдсанаар арьс өнгөний ялгаварт хууль үйлчлэхээ больж чөлөөтэй сургуульд сурах, зорчих эрхээр хангагджээ. Ээж нь хошин шогийн өндөр мэдрэмжтэй, хэдийгээр христийн гүн итгэгч хэдий ч бурханаас бусад зүйл дээр шүүмжлэлтэй сэтгэж сурахыг хүүдээ зааж, бага наснаас нь яг л найзтайгаа ярьж буй мэт харилцдаг байв. Энэ нь ч Треворт ядуу, гуцуу амьдралын шуурганд балбуулаад хотойх биш, харин ч хурцлагдаж, хошин мэдрэмжээр гунигт бүхнийг мушгин инээдэм болгох чадвар өгчээ. Чухам энэ л чанар нь түүнийг Америкийн хамгийн нэр хүндтэй улс төрийн тойм, өдрийн мэдээ нэвтрүүлдэг алдарт шоуны хөтлөгч болгох замыг тавьж өгсөн гэлтэй.

Тревор Ноа энэ номондоо хэлийг хэрхэн төгс эзэмшиж, хэлтэй байснаар хүн хаана ч хүрч, хэнийг ч өөрийнхөө талд оруулж болдогийг алхам тутамдаа сануулна. “Мексикийн гайхмашигтай эрдэмтэн хүн Америкийн хил дээр ирчихээд муухан Англи хэлээр ярьвал хэн ч түүнд итгэхгүй. “Тэрний эрдэмтэн нь тэндээ л байдаг юм байгаа биз, би л лав итгэхгүй юм байна.” гэж хүмүүс бодно. Харин чамаас шал өөр царайтай мөртлөө чамтай яг адилхан ярьж чадаж байвал “Байз байз, хэдийгээр тэр өөр харагдаж байгаа ч гэсэн надтай адилхан ярьж байвал тэр бидний л нэг байж таараа!” гэж арьс өнгөөөр ялгаварладаг тархины програм гацаж гайхна.” гэх мэтчилэнгээр олон жишээгээр хэл хүнд яаж тусалж чадахыг хошигнолтойгоор дурьдна.

Номын туршид түүний хүүхэд насны ядуу амьдрал зураглагдах ба зарим үзэгдлүүд Монголын шилжилтийн үеийн амьдралтай дэндүү төстэй. Микроавтобусанд өдөр бүр чихцэлдэж явдаг байснаа, модон жорлонд морь хардаг байснаа, жаахан томроод хүмүүсийн дунд сэргэлэнтэж, нэгийг нөгөөгөөс авч, гуравдагчид зарах гэх мэт түргэн сэтгэж, гэмт хэргээс арай наагуурхан зальдаж амьдардаг байснаа дүрсэлсэн нь яг л Монголын амьдрал.

“Загас авчирч өгөхийн оронд загасчлахыг сургасан нь дээр гэж хүмүүс хэлэх дуртай. Гэвч үнэндээ загас барих уурга нь байдаггүйд л хамаг зангилаа байгаа юм.” гэж үе дамжсан ядуурлын талаар хэлсэн үг нь их таалагдав. 

Ном уншихыг зааж өгчихөөд, унших ном байхгүй бол ямар утгатай гэж?